3.2. Panel PARAMETRY IMPOZYCJI

W tym panelu dokonuje się wyboru najważniejszego parametru impozycji – rodzaju oprawy. Wybór rodzaju oprawy decyduje o algorytmach rozkładania montowanych stron na arkuszach. Do wyboru są: oprawa klejona, oprawa zeszytowa oraz oprawa szyta. Program Impozycjoner w wariancie B służy do wykonania impozycji książek lub broszur, których wkład składa się ze składek. Składka to układ zadrukowanych arkuszy papieru złożonych (złamywanych, sfalcowanych) jedno- lub wielokrotnie. Składka może być złożona z jednego arkusza (składka jednoarkuszowa) lub z kilku arkuszy (składka wieloarkuszowa). Najmniejszym elementem składki jest czwórka drukarska, czyli zbiór 4 stron leżących w równej odległości od środka składki, dlatego też program nie pozwala na wykonanie impozycji stron, których liczba nie jest podzielna przez 4 bez reszty.

Wkład jest to komplet składek, który po połączeniu z okładką tworzy książkę lub zeszyt. Wkład może być wieloskładkowy (oprawa szyta lub klejona) lub jednoskładkowy (oprawa zeszytowa, wszystkie arkusze są łączone w jedną składkę, szytą najczęściej drutem). Jeżeli wkład jest wieloskładkowy, to w przypadku gdy składki są jednoarkuszowe, możliwa jest oprawa klejona.

Liczba stron na arkuszu

Kolejnym parametrem do ustalenia w tym panelu jest liczba stron dokumentu na arkuszu impozycyjnym (4, 8, 12, 16, 24 i 32).

Liczba stron możliwa do umieszczenia na arkuszu impozycyjnym jest zależna od formatu samego arkusza oraz rozmiarów stron dokumentu do impozycji, np. na arkuszu zbliżonym do A2 (np. A2++) można zmieścić 4 strony dokumentu A3, 8 stron dokumentu A4 i 16 stron dokumentu o rozmiarze A5.

Przekładanie arkusza na drugą stronę

Zakładamy, że arkusz impozycyjny jest arkuszem o poziomej orientacji (szerokości jest większa od wysokości). Arkusz po zadrukowaniu pierwszej strony może być przełożony na stronę drugą przez mierzycę/markę boczną (innymi słowy, poprzez krótszą krawędź) lub marki czołowej (czyli przez dłuższą krawędź).

Wybór sposobu przekładania arkusza na drugą stronę ma znaczenie dla algorytmów układających strony pdf na arkuszu. Nie można stron rozłożonych dla przekładania przez markę boczną wydrukować na arkuszu przełożonym przez markę czołową.

Schemat falcowania

Każdy arkusz papieru można sfalcować przynajmniej na kilka sposobów. Każdy sposób składania jest opisany przez schemat falcowania, a wybór spośród nich odbywa się poprzez wybór z rozwijanej listy. Im więcej stron na arkuszu, tym więcej możliwości falcowania arkusza.

Lista schematów falcowania jest resetowana i budowana od nowa za każdym razem gdy użytkownik programu zmieni rodzaj oprawy, liczbę stron na arkuszu lub sposób przekładania arkusza na drugą stronę.

W definicji schematu falcowania znajduje się nazwa schematu, kąt o jaki są obracane strony dokumentu na arkuszu oraz komentarz.
Nazwa schematu oraz kąt obrotu tworzą razem pozycję listy rozwijanej, a komentarz jest wyświetlany pod listą [1].

Użytkownik może samodzielnie dodać do listy schematy, których potrzebuje, a których nie ma w programie. Może również dokonać zmian na przykład w nazwie schematu lub komentarzu. Ma również możliwość usunięcia z listy nieużywanych schematów.

W wersji instalacyjnej schematy fałdowania są pogrupowane według kąta obrotu użytka (na początku listy znajdują się schematy dla prac w pionowej orientacji, a następnie dla prac w poziomej orientacji). Komentarze do schematów falcowania pokazują sposób łamania arkusza.

Więcej o modyfikacjach definicji schematów falcowania w rozdziale 4.12. Zarządzanie schematami falcowania.

Schemat falcowania oznaczany jest w programie Impozycjoner ciągiem trzyznakowych fraz oddzielonych myślnikiem. Liczba fraz równa jest liczbie złamań.

Fraza składa się z cyfry i dwóch liter. Cyfra oznacza miejsce łamania (2 – w połowie, 3 – w jednej trzeciej). Pierwsza litera oznacza, która część arkusza jest zaginana (P –prawa, L –lewa, G –górna, D – dolna), druga litera oznacza kierunek łamania (S – pod Spód pozostałej części arkusza, W – na Wierzch pozostałej części arkusza).

Przykład 1

Schemat falcowania 2LS-2GS-2LS dla arkusza 16-stronicowego

Krok 1 (2LS): łamanie arkusza na 2 części, Lewa pod Spód [1]

Krok 2 (2GS): łamanie arkusza na 2 części, Górna pod Spód [2]

Krok 3 (2LS): łamanie arkusza na 2 części, Lewa pod Spód [3]

Przykład 2

Schemat falcowania 2GS-2LS dla arkusza 8-stronicowego i poziomej orientacji użytka

Krok 1 (2GS): łamanie arkusza na 2 części, Górna pod Spód [1]

Krok 2 (2LS): łamanie arkusza na 2 części, Lewa pod Spód [2]

Spady

Kolejnym parametrem jest ustalenie wielkości spadów. Podany w panelu rozmiar spadu oznacza jego maksymalną wielkość. Wielkość spadu między użytkami określa się poprzez regulowanie odstępów między kolumnami/wierszami. Spad (o ile jest obecny na stronie pdf) zostanie docięty do połowy tej odległości. Spad zostanie docięty do maksymalnej podanej wartości wtedy, gdy odległość miedzy kolumnami/wierszami będzie większa lub równa dwukrotnej wartości spadu. Do wartości maksymalnej spad będzie również docinany na zewnętrznych krawędziach impozycji.

Przykład.
Parametry użytka: spad = 3 mm, odległość między kolumnami = 6 mm, odległość między wierszami = 6 mm, frez = 1 mm.

Liczba stron w składce

W panelu PARAMETRY IMPOZYCJI dodatkowo można ustalić liczbę stron w składce (dotyczy oprawy szytej). Liczba stron w składce musi być podzielna przez 4 bez reszty.

Składkę o zadeklarowanej liczbie stron nazywamy składką kompletną, składkę o liczbie stron mniejszej od zadeklarowanej – składką niekompletną, a o większej liczbie stron – składką nadkompletną.

Jeżeli liczba stron w książce (np. 160) jest podzielna przez liczbę stron w składce (np. 16) bez reszty, to wszystkie składki w książce (10) są kompletne. Taka sytuacja występuje rzadko. Najczęściej liczba stron w książce nie dzieli się bez reszty przez liczbę stron w składce i trzeba wykonać składkę o liczbie stron mniejszej od zadeklarowanej (np. 168/16=10 reszta 8, czyli książka składa się z 10 składek kompletnych 16-stronicowych i jednej niekompletnej 8-stronicowej).

Składki tworzy się z arkuszy. Do ustalenia liczby i rodzaju arkuszy potrzebnych do skompletowania składek należy podejść w podobny sposób, jak w przypadku obliczania składek we wkładzie.

Zadeklarowaną liczbę stron w składce dzieli się przez liczbę stron na arkuszu otrzymując w ten sposób liczbę arkuszy pełnych niezbędnych do wydrukowania składki. Reszta z dzielenia służy do obliczenia liczby i typu arkuszy niepełnych potrzebnych do wydrukowania składki.

Arkusz pełny to arkusz, na którym każda ze stron pliku do impozycji jest inna. Arkusz niepełny to taki, na którym powtarzają się strony o tych samych numerach. Arkusz niepełny jest falcowany po rozcięciu, czasami oznacza to zmianę kierunku włókien papieru w takim arkuszu.

Przykład 1

Książka ma składać się ze 176 stron, co jest wartością prawidłową, gdyż 176 dzieli się bez reszty przez 4. Liczba stron w składce ma być równa 32. Z podziału 176/32 otrzymujemy 5 z resztą 16, co oznacza, że książka będzie składać się z 5 składek kompletnych 32-stronicowych i jednej składki niekompletnej 16-stronicowej. Jeżeli użyjemy arkuszy 8-stronicowych, to do wydrukowania jednej składki kompletnej będziemy potrzebować 4 arkuszy pełnych (32/8=4). Do wydrukowania składki niekompletnej będziemy potrzebować 2 arkuszy pełnych (16/8=2). Razem do wydru-kowania całej książki potrzeba 22 arkuszy (5*4+2).

Przykład 2

Ta sama książka, co w przykładzie 1 (176 stron, 32 strony w składce), tym razem użyjemy arkuszy 16-stronicowych. Do wydrukowania jednej składki kompletnej będziemy potrzebować 2 arkuszy pełnych (32/16=2). Do wydrukowania składki niekompletnej jednego arkusza pełnego (16/16=1). Razem do wydrukowania całej książki potrzeba 11 arkuszy (5*2+1).

Przykład 3

Przykład podobny jest do pierwszego, ale tym razem książka ma składać się ze 180 stron. Liczba stron w składce ma być równa 32. Z podziału 180/32 otrzymujemy 5 z resztą 20, co oznacza, że książka będzie składała się z 5 składek kompletnych 32-stronicowych i jednej składki niekompletnej 20-stronicowej. Jeżeli użyjemy arkuszy 8-stronicowych, to do wydrukowania jednej składki kompletnej będziemy potrzebować 4 arkuszy pełnych (32/8=4). Do wydrukowania składki niekompletnej potrzebujemy 2 arkuszy pełnych (16/8=2), ale pozostają 4 strony nie ujęte na arkuszach pełnych (20-16=4). Te 4 strony zostaną ułożone na arkuszu 8-stronicowym i dlatego muszą zostać powielone dwa razy (nie drukujemy arkuszy z niezajętymi użytkami).

Przykład 4

Przykład podobny do drugiego. Tym razem książka ma składać się ze 188 stron. Liczba stron w składce ma być równa 32. Z podziału 188/32 otrzymujemy 5 z resztą 28, co oznacza, że książka będzie składała się z 5 składek kompletnych 32-stronicowych i jednej składki niekompletnej 28-stronicowej. Jeżeli użyjemy arkuszy 16-stronicowych, to do wydrukowania jednej składki kompletnej będziemy potrzebowali 2 arkuszy pełnych (32/16=2). Do wydrukowania składki niekompletnej potrzebujemy 1 arkusza pełnego (28/16=1 z resztą 12), ale pozostaje 12 stron nie ujętych na arkuszach pełnych. Te 12 stron zostanie ułożone na dwóch arkuszach niepełnych: 8 stron zostanie powielonych 2 razy na pierwszym arkuszu niepełnym, a 4 strony zostaną powielone 4 razy na drugim arkuszu niepełnym. Razem do wydrukowania składki niekompletnej użyjemy aż 3 arkuszy (jednego pełnego i dwóch niepełnych)!

W tym miejscu warto zwrócić uwagę, że wydrukowanie 28 stron w składce niekompletnej (3 arkusze: 16 + 8 + 4) może wiązać się z wyższymi kosztami niż wydrukowanie 32 stron (tylko 2 arkusze). Ważne jest tutaj zachowanie równowagi w relacjach cenowych między ceną płyty, papieru i nakładem.

Oznacza to, że możliwa jest sytuacja, w której do wydrukowania kompletu stron w składce należy użyć arkuszy niepełnych (zadeklarowanie składki 20 stronicowej przy arkuszu 16-stronicowym wymusza od razu użycie do każdej składki arkusza pełnego i arkusza niepełnego).

Najczęściej jednak liczba arkuszy w składce jest wielokrotnością liczby stron na arkuszu.

Zestawienie liczby i rodzaju arkuszy niepełnych

Arkusze w tabeli składek oznaczane są literą oraz frazą pokazującą ile razy jaka liczba stron dokumentu jest powielana na arkuszu.

Literowe oznaczenie arkuszy pełnych to litera P (od Pełny) oraz fraza zaczynająca się od 1 i mnożnik oznaczający liczbę stron na arkuszu:

• P1x4 – arkusz pełny 4-stronicowy;
• P1x8 – arkusz pełny 8-stronicowy;
• P1x12 – arkusz pełny 12-stronicowy;
• P1x16 – arkusz pełny 16-stronicowy;
• P1x24 – arkusz pełny 24-stronicowy;
• P1x32 – arkusz pełny 32-stronicowy.

Arkusze niepełne mogą mieć oznaczenie N (od Niepełnych) lub F (od Forma na Formę).

Plik pdf z arkuszem typu N jest plikiem jednostronnym. Obie strony arkusza papieru są zadrukowywane tą samą pojedynczą stroną pliku pdf. Falcowanie odbywa się po rozcięciu arkusza na dwie części. Używanie takich arkuszy w impozycji pozwala na obniżenie kosztów druku, ponieważ potrzeba jednego kompletu płyt offsetowych mniej. Wadą jest to, że w niektórych przypadkach taki arkusz musi być przekładany na drugą stronę przez inną markę, niż arkusze pełne, co może być dużym problemem. Poinstalacyjne schematy falcowania dostarczone z programem informują o takiej sytuacji czerwonym kolorem etykiety z komentarzem pod listą schematów.

Jeżeli zmiana marki jest problemem, rozwiązaniem jest stosowanie arkuszy niepełnych typu F (Forma na Formę). Arkusze tego typu są zawsze dwustronne i problem zmiany marki w nich nie występuje.

Wyboru typu arkuszy niepełnych użytych w impozycji dokonuje się poprzez znaczenie opcji Używaj arkuszy niepełnych typu F (forma na formę).

Przy 4 stronach na arkuszu arkusze niepełne nie występują, ponieważ nie ma arkuszy z mniejszą liczbą stron dokumentu niż 4.

Rodzaje arkuszy niepełnych:

dla 8 stron na arkuszu:
• N2x4 lub F2x4 - arkusz niepełny z 4 stronami dokumentu powielonymi 2 razy;

dla 12 stron na arkuszu:
• F3x4 - arkusz niepełny z 4 stronami dokumentu powielonymi 3 razy (arkusz typu N nie występuje);

dla 16 stron na arkuszu:
• N2x8 - arkusz niepełny z 8 stronami dokumentu powielonymi 2 razy;
• N4x4 - arkusz niepełny z 4 stronami dokumentu powielonymi 4 razy;

dla 24 stron na arkuszu:
• F3x4 - arkusz niepełny z 4 stronami dokumentu powielonymi 3 razy (arkusz typu N nie występuje);

dla 32 stron na arkuszu:
• N2x16 - arkusz niepełny z 16 stronami dokumentu powielonymi 2 razy;
• N4x8 - arkusz niepełny z 8 stronami dokumentu powielonymi 4 razy;
• N8x4 - arkusz niepełny z 4 stronami dokumentu powielonymi 8 razy.

W zależności od liczy stron w składce niekompletnej, składkę mogą tworzyć wyłącznie arkusze kompletne, kombinacja arkuszy kompletnych i niekompletnych lub same arkusze niekompletne. Warto zaznaczyć, że czasami koszt druku takiej składki może okazać się wyższy od druku składki kompletnej, mimo że zawiera mniejszą liczbę stron. Na przykład, do wydrukowania składki 28-stronicowej na arkuszach 32-stronicowych trzeba użyć aż trzech arkuszy (N2x16 + N4x8 + N8x4).

Przykład
Dla arkusza 24-stronicowego i składki niekompletnej składającej się z 20 stron konieczne jest wykorzystanie aż 5 arkuszy niepełnych F3x4 do wydrukowania takiej składki (20/4=5). Każdy z tych arkuszy ma nakład 3 razy mniejszy niż arkusz pełny P1x24.

W arkuszach 12 i 24-stronicowych, arkusze niepełne (F3x4) są rozcinane na pojedyncze czwórki drukarskie, co czasem może stanowić problem przy szyciu takich arkuszy w składki. W związku z tym, w przypadku impozycji książek 12-stronicowymi arkuszami pełnymi, lepszym rozwiązaniem może być wykonanie stron ze składek niekompletnych inną impozycją, np. z arkuszami 8-stronicowymi.

W panelu PARAMETRY IMPOZYCJI istnieje również opcja ustawienia wartości tzw. frezu (inne określenie: spad wewnętrzny), która ma zastosowanie jedynie w przypadku oprawy klejonej.